CHƠI LÀ GÌ ?

Tưởng đơn giản mà gian nan không tưởng khi định nghĩa về chơi!

Sau khi tham khảo một hồi đủ các loại tài liệu, AHC tạm định nghĩa như sau:

“Chơi là hoạt động vì sự vui thích và sáng tạo hơn là phục vụ một mục đích thực dụng nào đó”.

PHÂN LOẠI CHƠI

Có rất nhiều cách phân loại chơi. Ở đây, AHC chọn cách cách phân loại theo MỨC ĐỘ XÃ HỘI HÓA của chơi vì đa số trẻ tự kỷ hay có rối loạn phát triển gặp khó khăn ở mặt tương tác xã hội. Điều này ảnh hưởng trực tiếp tới sự phát triển kỹ năng chơi ở các con.

Đây là giai đoạn sơ khởi của chơi, khi mà trẻ “khám phá” đồ vật hơn là chơi với chúng.

Chơi khám phá đơn thuần là cách trẻ tìm hiểu về các đặc điểm cơ học của đồ vật bằng cách cầm nắm, ném, đập, hay cho đồ chơi vào miệng. Đây là khi trẻ học được rất nhiều về hình dạng, màu sắc, độ nặng nhẹ, kết cấu, cảm giác bề mặt của đồ vật.

Nhiều trẻ có rối loạn phát triển thường “kẹt” ở mức độ chơi này mà không phát triển lên các mức độ chơi cao hơn, đó là một trong các lý do trẻ thích nhìn đồ vật quay vòng, ánh sáng nhấp nháy, cho đồ vật vào miệng dù là đồ không ăn được hay thích ném đồ tạo tiếng kêu,…

Chơi độc lập đúng như tên gọi của nó mô tả giai đoạn trẻ thích chơi một mình. Vì sao chơi một mình lại quan trọng? Vì nó giúp trẻ hình thành sự tự chủ, tự làm mình bận rộn với những điều khiến mình thích thú. Kiểu chơi này đặc biệt phổ biến ở trẻ 2-3 tuổi – độ tuổi mà trẻ vẫn còn rất tập trung vào bản thân mình và các kỹ năng tương tác xã hội còn chưa phát triển đầy đủ.

Là khi trẻ quan sát bạn hay các anh chị lớn hơn chơi với nhau mà không thực sự “hành động” để tham gia vào cùng trò chơi. Đây là cơ hội để trẻ phát triển ngôn ngữ (bằng cách nghe từ trẻ khác) và ngấm dần các quy tắc xã hội được thể hiện trong các trò chơi. Kiểu chơi này thường thấy ở những trẻ nhỏ tuổi hơn trong nhóm chơi của các trẻ lớn hoặc một trẻ mới tham gia vào nhóm chơi. Lúc này, trẻ cần quan sát để hiểu quy luật chơi và các tương tác giữa các thành viên nhóm trước khi tham gia vào cùng.

Là khi hai trẻ ngồi cạnh nhau, có thể cùng chơi một trò chơi (xếp hình, vẽ tranh,…) nhưng hai trẻ chơi một cách độc lập theo kiểu “việc ai người nấy làm”. Đừng hiểu nhầm là trẻ không thích với nhau nhé! Đây là một kiểu chơi rất phổ biến ở trẻ tầm 3 tuổi. Dù hai trẻ trông như “không quan tâm” đến nhau nhưng các bé thường quan sát và bắt chước hành động của nhau. Đây là nền tảng cho các mức độ chơi cao hơn sau này.

Khá tương đồng với chơi song song ngoại trừ việc trẻ đang chia sẻ và thực hiện cùng hành động mà bạn mình đang làm như hai ba trẻ cùng chơi xếp tòa tháp từ một bộ xếp hình. Mặc dù mỗi trẻ tự xây tòa tháp của riêng mình, các bé nói chuyện với nhau và hỗ trợ nhau khi có thể. Kiểu chơi này đặt nền tảng cho một loạt các kỹ năng quan trọng trong sự phát triển tư duy (làm sao để xây tòa tháp với chỉ ngần này mảnh ghép khi mà bạn mình đã lấy phần còn lại?), xã hội hóa (thương thuyết để có mảnh mình cần và đổi lại cho bạn mảnh ghép bạn muốn) và ngôn ngữ của trẻ (qua trò chuyện, trẻ học từ vựng và các cách diễn đạt từ nhau).

Là mức phát triển cao của chơi, khi mà trẻ phối hợp tất cả các kỹ năng từ các giai đoạn trước để cùng tham gia vào một trò chơi và sáng tạo những cách chơi/quy luật chơi mới cho trò chơi đó tùy theo tình huống cụ thể. Đó có thể là trò xếp hình khi mỗi trẻ tham gia vào xây dựng một hợp phần khác nhau – bạn xây nhà, bạn xếp ô-tô, bạn lát đường…- và trao đổi với nhau cũng như phân vai rõ ràng để cả nhóm cùng chung sức tạo nên một “thành phố tương lai”. Hoặc, khi trẻ tham gia vào các trò chơi vận động thể chất có quy luật – bịt mắt bắt dê, đồ cứu,…

Thường các trẻ có rối loạn phát triển sẽ dừng ở mức độ chơi khám phá hoặc cao hơn một bậc là chơi một mình vì các con gặp nhiều khó khăn trong việc bắt chước, chia sẻ chú ý và đợi tới lượt chơi.

Nắm vững được các kiểu chơi sẽ giúp phụ huynh nhìn ra được con mình đang ở mức độ nào và hỗ trợ con để con phát triển kỹ năng chơi lên mức cao hơn.

️ Ảnh gốc: verywellfamily.com, biên dịch bởi Autimist Homie Center